Kaç Kripto Para Var?

Yazan: Kirsty Moreland

Bitcoin ilk kripto olabilir ama tek değil. Bitcoin icat edildiğinden beri, blok zinciri altyapısını kullanan binlerce coin ve token ortaya çıktı. Peki, coin ve token arasındaki farklar nedir, ne tür çeşitlilikler bulunuyor ve neden bunlara ihtiyacımız var?

Neler olup bittiğini ve nasıl olduğunu anlamak için bir adım geriye atalım ve Bitcoin’in aslında neden ortaya çıktığını anlayalım.

Bitcoin Neden Ortaya Çıktı?

Finansal Çöküş

2008 yılını hatırlarsanız finansal sistemin küresel ölçekte çökme noktasına geldiğini de hatırlarsınız diye tahmin ediyoruz. Kriz yüzünden bankalara, rezervlere ve hükûmetlere olan güven tüm zamanların en düşük seviyelerine indi. Tüm dünya bu sistemi daha iyi bir şekilde çalıştırmak için bir yol arasa da kimse bir çare bulamadı.

Yeni Bir Finansal Altyapı

Paranın kullanılmasını kısıtlayan iki ana unsur var ve bankalara neden (bugüne kadar) ihtiyacımız olduğunu kısa ve öz bir şekilde açıklıyorlar. Birincisi, güven: Hiçbir zaman tanışmayacağımız insanlarla günlük bazda karşılıklı işlem yaptığımız bir dünyada, iki yabancı arasında yapılan bir işlemin dürüst bir şekilde tamamlanacağından nasıl emin olabiliriz? İkincisi, lojistik: Bir yerden başka bir yere değer aktarımı yaparken hangi altyapıyı kullanabiliriz?

Bu iki sorunun da çözümü için bankalara güveniyoruz. Bankalar, güvenilir aracı kurumlar olarak bu süreçleri denetliyorlar ve işlemlerin her iki tarafının da dürüstçe tamamlandığından emin oluyorlar. Dahası, paramızın değerinin aynı kaldığından emin olmak adına, para aktarılırken küresel muhasebe defterinin takibini tutuyorlar. Buna ek olarak bankalar, paramızı aktarmak için kullandığımız küresel ödeme altyapısına giriş noktası (node da denilebilir) olarak çalışıyorlar. Geleneksel bankacılığa alternatif olarak kullanılabilecek bir sistemin sadece değer aktarımı için bir altyapı sağlamakla kalmayıp, işlemlerin muhasebesini de takip edebilecek sorunsuz bir yöntem sunması gerektiği apaçık ortada. Finansal kriz sayesinde de anladığımız üzere, sistemi manipüle etme, yozlaştırma veya kendi çıkarları için kullanma becerisine sahip bir kurum olmadan tüm bunların gerçekleştirilmesi gerekiyor.

Bitcoin Her Şeyi Nasıl Değiştirdi?

Finansal kriz sonrası yaşanan karmaşada Bitcoin, temel bir vaatle ortaya çıktı: Merkezî bir kuruma ihtiyaç olmadan, insanların birbirleri arasında değer aktarımı yapabilmelerini sağlamak. Bu hem bir devrimin hem de çok daha büyük bir yolculuğun ilk adımıydı ama önemli olan şuydu: Kripto, özünde değer aktarmak için bir yöntemdi.

O Zamandan Beri Çok Yol Kat Ettik

Bitcoin kriptoların ilk göz ağrısı olsa da mevcut olan tek kripto para değil. Aslına bakarsanız kripto para piyasası şu anda 6.000’den fazla dijital paraya ev sahipliği yapıyor ve sürekli genişliyor.

Burada da açıklandığı üzere, birçok kriptonun kendi kurallarıyla kurduğu kendi blok zinciri var. Bu kurallar, her kripto tarafından kendi amaçları doğrultusunda koyuluyor.

Peki, farklı kripto türleri nedir? Kripto paralar genellikle 3 gruba ayrılıyor:

1. Bitcoin
2. Altcoin’ler
3. Kripto token’lar

Bitcoin

Bu epey kolay. Henüz bakmadıysanız bu video tamamen Bitcoin için yapıldı. Kısaca anlatmak gerekirse Bitcoin’in amacı ürün ve hizmet alışverişi yapmak ve değer saklamaktır. Blok zincirinin kuralları İş İspatı (Proof of Work; PoW) protokolünü temel alır.

Altcoin’ler

“Alternatif coin’ler” ifadesinin kısaltması olan bu grup Bitcoin dışındaki tüm kripto paraları kapsar. Günümüzde binden fazla Altcoin mevcut. Bu Altcoin’leri 2 alt gruba ayırabiliriz.

• Bitcoin türevi coin’ler: Bitcoin üzerinde küçük değişiklikler yapılarak oluşturulan Bitcoin alternatifleri. Amaçları genellikle Bitcoin’in karşılaştığı kısıtlamaları çözmektir. Örneğin, en başarılılardan biri olan Litecoin işlem hızını iyileştirmeyi hedefler.

• Native (yerel) coin’ler: Kural, protokol ve amaç bakımından Bitcoin’den çok farklıdırlar. Blok zincirlerinin kuralları arasında epey çeşitlilik mevcuttur ve bunlardan biri seçilen doğrulama protokolüdür. Genellikle, İş İspatı (Proof of Work; PoW) ve Hisse İspatı (Proof of Stake; PoS) arasında seçim yapılır. TRON (TRX) ve TEZOS (WTZ), PoS protokolünü kullanan ünlü native altcoin’lerden bazılarıdır.

Kripto Token’lar

Diğer iki grupla kıyaslandığında, kendi blok zincirleri olmadığı için tamamen özgünlerdir. Bunun yerine diğer blok zincirlerinde var olurlar. Ne! Ne dediniz? Daha biraz evvel “bir blok zinciri = bir kripto” demediniz mi? Evet. Sizi kurallar ve istisnalar konusunda uyarmıştık. Bazı blok zincirleri, ağlarında token’ların var olmasına müsaade ediyor. Bunların en ünlüsü Ethereum’dur.

Konsensüs Protokolleri: İş İspatı (PoW) – Hisse İspatı (PoS)

Bitcoin ağındaki işlemlerin doğrulanması ve tamamlanması İş İspatı (Proof of Work; PoW) konsensüs protokolüne uygun olarak gerçekleşir. Gelgelelim, yakın zaman içerisinde ortaya çıkan bazı blok zincirleri, işlemlerin doğrulanması ve tamamlanması için Hisse İspatı (Proof of Stake; PoS) adı verilen farklı bir konsensüs mekanizması kullanıyor. Bu iki protokol arasındaki başlıca farklar şunlardır.

Protokollerin başlıca farklarından biri, PoS mekanizmasında coin’lerinizle staking denilen başka bir işlem daha yapabiliyor olmanızdır. Staking, size pasif gelir kaynağı yaratma olanağı verir. Bu mekanizmayı kullanan coin’lere sahip olduğunuzda, varlıklarınızın bir kısmının yetkisini bir doğrulayıcıya devredebilirsiniz. Doğrulayıcı, işlem ücretleriyle ödüllendirilir ve bu ücretlerin bir kısmını sizinle paylaşır. Başka bir deyişle, PoS sayesinde hiçbir şey yapmanıza gerek kalmadan varlıklarınızı artırabilirsiniz. Doğrulayıcı olmanız bile gerekmez.

Ethereum ve token’ları

2015 yılında ortaya çıkan Ethereum blok zinciri kripto dünyasında yeni bir çağ başlattı ve biz kullanıcıların doğru bildiği şeylere ve kriptolardan beklentilerine yepyeni bir soluk getirdi.

Ethereum’un native (yerel) coin’i Ether (ETH) olarak bilinir ve Altcoin kategorisindedir. Ethereum çok hızlı bir şekilde en yüksek piyasa değerine sahip ikinci kripto para olmayı başardı. Merkeziyetsiz ve açık kaynaklı bir blok zinciri olmasına rağmen özgün amaçları ve özellikleri sayesinde hızla zirveye tırmandı.

Ethereum blok zinciri, değer saklama ve aktarım amacının çok daha ötesine geçerek kullanıcıların kendi platformlarını inşa edebilmelerine olanak sağlayan bir uygulama katmanı olarak tasarlandı. Açık kaynaklı olduğundan, isteyen herkes Ethereum blok zincirinde kendi kripto token’larını (ERC20 token’ları) oluşturabilir ve her token kendi kurallarıyla var olabilir.

Bu açık kaynaklı blok zinciri önemli birçok gelişmenin de temellerini attı. Örneğin, bugünlerde herkesin konuştuğu, binlerce hizmetin ve platformun yapılmasını ve sorunsuzca kullanılmasına olanak sağlayan DeFi sistemi Ethereum blok zincirinde yapıldı. Ethereum’un devrim niteliğindeki teknolojisi sayesinde ortaya çıkan ve büyümeyi sürdüren bir diğer ekosistem de NFT’ler oldu. NFT’lerin büyük çoğunluğu Ethereum blok zincirinde bulunuyor (ERC-720 token’ları).

Bitcoin’in esas işlevi olan değer aktarımının çok daha ötesine ulaşmayı başaran Ethereum kripto dünyası, kripto çehresini kökünden değiştiriyor, kişiler arasında yeni işlem türlerinin mümkün olmasını sağlıyor ve biz kullanıcıların dünyaya yayılmış global bir topluluk olarak daha fazla şey yapabilmemizi sağlıyor. Daha bitirmedik.

Her kullanıma uygun bir kripto

Artık sizin de bildiğiniz gibi kripto tek bir birimden ibaret değil. Bazıları coin ve bazıları token olmak üzere binlerce kripto bulunuyor ve her biri kendi blok zincirinde kendi kuralları, işlevleri ve olanaklarıyla var oluyor. İşte bu yüzden, herhangi bir kriptoyu satın almaya karar vermeden önce kendi araştırmanızı yapmanız çok önemlidir. Kripto argosunu kullanacak olursak da doğru yatırım kararları vermek için “DYOR” (Do Your Own Research; Kendi Araştırmanı Yap) prensibini benimseyin.

Kripto evrenine bir kez girdiğinizde seçenekleriniz sınırsızdır. Kripto varlıkları birbirleriyle kolayca takas edebilirsiniz ve itibari para kullanmanız gerekmez. Ayrıca kriptoyla seyahat etmek, kriptonuzu teminat göstererek itibari parayla borç almak ve coin kullanarak şirketiniz için sermaye toplamak da mümkündür. Kriptolarınızla ne yapacağınıza karar verme konusunda tek yetkili sizsiniz. Tek şartı bir miktar kriptoya sahip olmak. Hazır mısınız?

Bilgi güçtür.

Kendinize güvenin ve öğrenmeye devam edin! Kripto ve blok zinciri konusunda bilgi edinmeyi seviyorsanız birbirinden farklı coin ve token’ları öğrenmek ve sizin için en anlam ifade edebilecekleri görmek için School of Block bölümümüzü izleyin.