Blok zinciri nedir?

Anlıyoruz; herkes blok zincirinden bahsediyor. Peki ama blok zinciri nedir?

Çoğu insan blok zincirlerini düşündüğünde, aklına Bitcoin gibi merkeziyetsiz veya açık blok zincirleri gelir. Ancak bu teknolojinin, açık olanlara kıyasla şirketler için bazı avantajlar sunan merkezî blok zincirleri oluşturmak için de kullanılabileceğini belirtmek gerekir.

Peki ama bir blok zinciri tam olarak nedir?

Bir blok zinciri, bir veri tabanına benzer şekilde, bir dağıtık defterdir ama bir merkezî otorite tarafından (örneğin Google gibi bir şirket, küçük bir şirket veya bir birey) kontrol edilmek yerine, bu defter dünyada herhangi bir yerde olabilen ve internet bağlantısı olan herkes tarafından çalıştırılabilen birçok bilgisayara dağıtılmıştır. Özünde bir blok zinciri, ağdaki yazılımı çalıştıran farklı node’ların konsensüsü ile verilerin gerçek zamanlı olarak eklendiği ve güncellendiği bir defterdir.

Ancak veriler deftere eklendikten sonra, bir veri tabanında yapıldığı gibi kaldırılamaz veya düzenlenemez. Bu, blok zincirlerin genel tasarımının bir ürünüdür.

Neden bir zincir?

Bir blok, bir veri listesinden oluşur ve “zincir” de belirli bir süre boyunca sürekli büyüyen veri bloklarının bir yığınıdır. Bir işlem bir blok zincirinde derin bir yere gömülmüşse (yani zincirin geçmişindeki erken bir dönemde) bu verileri değiştirmek son derece zorlaşır ve bu da blok zincirlerini değerli verilerin depolanması için benzersiz bir ortam hâline getirir.

Kulenin tabanındaki orijinal “başlangıç” blokunun üstüne her 10 dakikada bir yeni bir veri blokunun eklendiği dijital bir blok kulesi düşünün. Bitcoin’de de meydana gelen budur ve her bloktaki veriler, ağ kullanıcıları tarafından yayınlanan finansal işlemlerden ve bu işlemlerin geçerli olduğuna dair kriptografik kanıtlardan oluşur.

Blok zinciri ne amaçla oluşturuldu?

Blok zincirlerinin ortaya çıkmasını sağlayan temel bileşenlerinden biri de konsensüs kullanmalarıdır. Ancak konsensüsün ne olduğunu anlamak için, Bitcoin’in anonim yaratıcısı Satoshi Nakamoto’nun öncelikle neden bir blok zinciri oluşturduğunun kısa bir geçmişine göz atmamız gerekir. Bu kısa geçmiş de bize blok zincirlerinin çözdüğü önemli bir sorunu bize özetleyecektir.

Geleneksel finans dünyasında bankalar ve takas odaları, hesap tabanlı finansal hegemonyanın nihai hakemleri pozisyonundadır. Ayşe, Mehmet’e 100 dolar gönderirse Ayşe’nin banka hesabından 100 dolar düşülür ve Mehmet’in hesabına yatırılır. Ancak işlemin fiilen uzlaştırılması (bankanın işlemi geçerli bulup onaylaması) arka uçta birkaç gün sürebilir.

Mahsuplaşma, işlemin gerçek olduğunu ve Mehmet’e gönderilmesi gereken fonlara Ayşe’nin sahip olduğunu doğrulayan takas odaları ve bir dizi diğer finansal kurum tarafından gerçekleştirilir. Ancak takas odaları, hükûmetlerin veya diğer kuruluşların düzenlemelerine tabi merkezi kuruluşlardır.

2000’li yıllarda bilgisayar korsanlıkları ve dijital paraların tomurcuklandığı bir ortamda, başlıca sorunlardan biri de tamamen dijital bir para birimi ile merkezi bir takas odasının nasıl aradan çıkarılacağı idi. “Çift Harcama Sorunu” denilen sorun şuydu ki Ayşe Mehmet’e 100 dolar gönderdiğinde, Ayşe’nin o 100 doları tekrar harcamadığını doğrulamanın bir yolu yoktu. Ayşe, Mehmet’e 100 doları elden nakit olarak verse o 100 doları tekrar harcayamaz ama merkezî bir takas odası kullanılmayan dijital dünyada bu süreç daha karmaşıktır. İşte burada blok zincirleri devreye giriyor.

Eşler arası (P2P) bir ağ

Bitcoin blok zinciri bir eşler arası (P2P) ağdır, yani merkezî bir kurum yoktur. Bunun yerine, ağdaki tüm “eşler” eşittir ve defterin durumunun doğrulayıcıları işlevini görür. Bununla birlikte, geleneksel finanstaki defterlerin durumunu merkezî takas odaları belirlerken, Satoshi Nakamoto, P2P ağındaki bir blok zincir defterinin doğru durumunu belirlemek için, ağın merkeziyetsiz doğasından ödün vermeyen ve konsensüs olarak da bilinen yenilikçi bir yöntem gerektiğinin farkına varmıştır.

Bitcoin’de her 10 dakikada bir yeni bir blok oluşturulduğunu ve zincire eklendiğini unutmayın. Bu blokların geçerli olduğu belirlenir ve ağdaki dağıtık node’lar tarafından blok zincirine eklenir; bir takas odası yoktur. Node’lar bu işlevi, dağıtık bilişimde “Proof of Work” ya da Bizans Hatası Toleransı olarak bilinen bir kavramın farklı bir versiyonu olan Nakamoto Konsensüsü vasıtasıyla yerine getirir.

Bir blok zinciri; bir dizi akıllı oyun teorisi teşviki, kriptografi ve dağıtık konsensüs aracılığıyla, tıpkı merkezî bir takas odası gibi defterin durumu üzerinde güvenli ve doğru bir konsensüs sağlayabilir ancak bunu kontrolün tek bir kurumda olmadığı merkeziyetsiz bir ağ üzerinde yapar.

Blok zincirlerinde kriptografi, verilerin doğrulanmasını (yani işlemleri) basit ve işlemlerde sahtekarlık yapılmasını da neredeyse imkansız hâle getirir. Bu görev, node’ları çalıştıran ve bloklarla işlemleri bir dizi konsensüs kuralı vasıtasıyla ağ içinde otomatik olarak doğrulayan ağ operatörleri tarafından yerine getirilir. Bu, bir bilgisayara sahip olan herkes tarafından Bitcoin gibi açık ve izin gerektirmeyen bir blok zincirinde yapılabilir.

Blok zinciri uygulamaları

Bitcoin’in ortaya çıkmasıyla blok zinciri kavramı daha da gelişmiş ve genişlemiştir. Bir blok zinciri yalnızca finansal veriler için kullanılmaz. Projeler, blok zincirini sosyal medya uygulamaları ve oyun verileri de dâhil olmak üzere isteğe bağlı verilerin depolanıp doğrulandığı bir ortam olarak kullanır. Ana uzlaşma katmanı olarak, blok zincirinin üzerinde bir katman olarak yer alan bir “Sanal Makine” kullanan Ethereum gibi platformların temelindeki kavram budur.

Genel olarak, blok zincirleri izin gerektirmeyen bir ağdaki bireylere güvenme ihtiyacını ortadan kaldıran, sosyal ölçeklenebilirliği ve kötü niyetli tarafların kontrolünü veya yolsuzluğu içermeyen bir değer aktarım ortamını destekleyen yeni bir protokol mimarisidir.

Bir blok zinciri ağında depolamaya ve verilere gerek yoktur. Yani insanlar node’ları (yani yazılım istemcisini) çalıştırdığı sürece merkezî bir arıza noktası yoktur. Bunun sonucunda da bazıları umut verici ve çoğu en iyi ihtimalle suni olan çeşitli kullanım alanları ile dikkat çekmiş ve hype sağlamışlardır.

Blok zincirleri yol açtıkları hype’ın da ötesinde, teknolojik ve parasal tarihte önemli bir hedefe çoktan ulaşmıştır: Bitcoin’in oluşturulması.

Öğrenmeye devam edin! Kriptolar ve blok zincirleri hakkında bilgi edinmekten hoşlanıyorsanız School of Block bölümümüze göz atın Blok Zincirinin Gerçek Kullanım Alanları.