DeFi (Merkeziyetsiz Finans) nedir?

Yazan: Kirsty Moreland

Blok zinciri veya kripto para sektörüyle bir süredir içli dışlıysanız muhtemelen “merkeziyetsiz finans” veya “DeFi” terimlerini birçok kez duymuşsunuzdur. Bunlar blok zinciri teknolojisi ve en çok da Ethereum kullanılarak oluşturulan finansal uygulamalardır.

DeFi, 2019 ve 2020 yıllarında popülerlik kazanarak, blok zinciri teknolojisinin önemli kullanım alanlarından biri haline geldi. İşte, kendiniz denemeden önce bilmeniz gerekenler.

DeFi nedir?

Özetle Merkeziyetsiz Finans, insanların bankalar, para gönderme platformları ve devlet tarafından piyasaya sürülen para birimleri gibi geleneksel finansal altyapılara bağlı kalmadan paralarını yönetmek için kullandığı merkeziyetsiz finansal araçları, protokolleri ve platformları tanımlamak için kullanılan bir terimdir.

Eskide kalmış geleneksel finansal sisteme bir alternatif sunarak veya eksik olduğu noktalarda kritik finansal hizmetlere erişim sağlayarak kullanıcıları güçlendiren yepyeni bir para sistemidir. Bu yeni para sistemi, çok çeşitli işleri tamamlamak için kullanılabilen ve standart uygulamalardakine benzer, basit kullanıcı arayüzleriyle erişilebilen, açık ve şeffaf akıllı sözleşmelerle desteklenmektedir.

Merkeziyetsiz blok zincirlerinde önemli bir yeri olan bu DeFi uygulamaları, herhangi bir merkezî yönetişim varlığı olmadan çalışır ve altta yatan akıllı sözleşmeler bir işleme dâhil olan tüm tarafları otomatik olarak güvende tuttuğu için, kullanıcıların birbirine güvenmek zorunda olmadan etkileşime geçebilmesini sağlar.

DeFi Kullanıcılarının Avantajları

DeFi uygulamalarının muhtemelen en önemli avantajı, erişebilirlik düzeyidir. Tepede yer alan bir yönetişim varlığı ve uyulması gereken yönetmelikler veya kurallar yoktur. DeFi uygulamaları, dünyanın neresinde ikamet ettiği fark etmeksizin herkes tarafından erişilebilir. Bir kripto para cüzdanı ve internet bağlantısı olan herkes, herhangi bir kredi kontrolü, KYC veya girişe ilişkin başka herhangi bir engel olmadan Merkeziyetsiz Finans dünyasıyla etkileşime geçebilir.

Bu özellikle önemlidir çünkü dünya genelinde 1,7 milyar yetişkinin bir banka hesabına erişimi yoktur. DeFi sayesinde bu bireylerin ve diğer herkesin, bankların sağladığı birçok özelliğin aynısını sunan ve izin gerektirmeyen çok çeşitli protokollere erişimi vardır.

Ancak DeFi, ihtiyacı olanlara standart finansal hizmetlerden çok daha fazlasını sunar. Katılımcıların dilediklerinde perde arkasında tam olarak nelerin olup bittiğini kontrol edebildikleri bir açıklığa ve şeffaflığa dayalı olan, tamamen orijinal bir sistem sunmaktadır. Bunu, güven gerektiren üçüncü tarafları ve maliyetli aracıları ortadan kaldırıp erişim maliyetlerini en düşük seviyeye indirerek başarmaktadır.

Ek olarak DeFi, borç alanlara teminat destekli borçlar sunmak için kullanılan borç verme havuzlarına katkıda bulunarak ve yatırımcıların varlıklarını merkeziyetsiz borsa platformlarında takas etmesini sağlayan likidite havuzlarına varlık yatırarak bireylerin, dijital varlıklarıyla kolayca kazanç elde etmesini sağlar. Hem borç verme havuzları hem de likidite havuzu yatırımları, en cömert bankalar tarafından sunulandan bile çok daha fazla getiri sağlayabilmektedir.

DeFi’ın En Yaygın Kullanım Örnekleri

Merkeziyetsiz Finans, kısmen yeni bir sektör olmasına rağmen son yıllarda oldukça büyüdü ve DeFi uygulamalarının hem sayısı hem de çeşitliliği katlanarak arttı.

Günümüzde kullanmakta olduğumuz her önemli finansal hizmetin bir DeFi alternatifi bulunmaktadır. DeFi teknolojisindeki bazı uygulamalar tamamen eşsizdir ve eşler arası (P2P) blok zinciri teknolojisi sayesinde mümkün olmuşlardır.

En yaygın DeFi kullanım örneklerini aşağıda inceleyeceğiz.

Açık Borç Verme Protokolleri:

Compound ve Aave gibi DeFi borç verme protokolleri, kullanıcıların güvenle ve birbirine güvenmesini gerektirmeden dijital varlık borç verip almasını sağlar. Borç alanlar teminat olarak fon yatırır ve genellikle sabit bir faiz öder. Borç verenler ise varlıkları üzerinden değişen miktarlarda getiri elde eder.

Not: En popüler DeFi uygulamaları, akıllı sözleşmelerini denetimlere tabi tutmakta ve genellikle güvenli olarak görülmektedir. Bununla birlikte, çok köklü olmayan veya daha yeni olan uygulamaların kesinlikle güvenli olduğunu söyleyemeyiz. Her zaman olduğu gibi token’larınız cüzdanınızdan ayrıldığı an risk altında olabilir.

Otomatik Piyasa Yapıcılar (AMM’ler):

AMM’ler, çoğu merkezî borsada uygulanan arz-talep yöntemi yerine, matematiksel formüller kullanıp bir token’ın fiyatını platformun likidite havuzlarında saklanan varlıkların orantısına göre belirleyerek piyasaları otomatik şekilde oluşturan DeFi uygulamalarıdır. Örneğin, ETH/UNI havuzunda 10 ETH ve 100 UNI varsa her bir ETH’nin değeri 10 UNI’dir. Yatırımcıların ETH ve UNI varlıklarını takas ederek her bir token’ın havuzdaki miktarını değiştirmesiyle birlikte bu oran değişebilir. Ross Bulat, yakın zamanda Medium’da yayınladığı bir gönderide bu sistemin, bir Uniswap havuzundaki her bir token’ı nasıl etkilediğini detaylarıyla açıklamıştır.

Merkeziyetsiz Sigorta:

Nexus Mutual gibi merkeziyetsiz sigorta protokolleri, kullanıcıların hack’ler, hırsızlık, flash çökmeleri ve diğer pek çok şey dâhil olmak üzere DeFi sektöründeki çok çeşitli risklere karşı kendilerini korumalarını sağlar. Ayrıca herkes, riski üstlenmenin karşılığında bir getiri elde etmek üzere sigorta havuzlarına katkıda bulunabilir.

Sentetik Varlık Yayımlama:

Sentetik Varlık yayımlama platformları, kullanıcıların başka bir dijital para biriminin, gerçek hayattaki varlığın veya finansal ürünün fiyatını veya niteliklerini taklit eden çok çeşitli kripto token’lar oluşturmalarını sağlar. Örnek: Amazon (NASDAQ: AMZN) veya Google (NASDAQ: GOOGL) gibi önemli bir hisse senedinin fiyatını takip eden sentetik bir token. Sentetikler, kripto para kullanıcılarına tek bir token (örn. ETF’ler, opsiyonlar ve sepet fonları) aracılığıyla karmaşık finansal ürünleri alıp satmalarına, bunlarla etkileşime geçebilmelerine ve normalde erişimi zor olabilecek piyasalara katılım sağlayabilmelerine olanak tanır.

Sonuç

Son iki yılda, DeFi araçlarında ve protokollerinde kilitlenen token’ların toplam değeri 203 milyon dolardan 9,53 milyar dolara yükselerek %4.500’den fazla büyümüştür. Bu süre zarfında geliştiricilerin ve var olan kripto şirketlerinin DeFi sektörüne yönelik ilgisi inanılmaz arttı. Artık hiç olmadığı kadar fazla şirket, kendi DeFi uygulamalarını geliştirip piyasaya sürüyor.

Her ne kadar çoğu DeFi platformu, finansal bağımsızlığı kullanıcılara geri vermek ve yeni, potansiyel bir şekilde özgürleştirici veya kazançlı fırsatlara erişim sağlamak için samimi şekilde hareket etse de güvenli olmayan veya doğrudan dolandırmayı amaçlayan DeFi platformları da vardır. Bunu dikkate alarak herhangi bir DeFi platformuna yatırım yapmadan veya bunu kullanmadan önce iyice araştırma yapmak ve sadece kaybetmeyi göze alabildiğiniz miktarları riske atmak önemlidir.