Staking: Seçenekleriniz ve Anlamları

Yazan: Kirsty Moreland

Staking, kripto dünyasındaki en popüler konulardan biri. Kripto sahiplerinin, cüzdanlarındaki coin’ler ve token’lar sayesinde pasif gelir kazanmalarını mümkün kılıyor. Bununla birlikte, kriptolarınızı elinizdeki staking seçeneklerinden birinde kullanmadan önce, bu seçeneklerin ne anlama geldiğini anlamanız büyük önem taşıyor.

Bu makalede, staking’in temel mekaniklerini anlatıyor ve bir doğrulayıcı node’una doğrudan yetki devri yapmak ile bir merkezi borsa ya da sağlayıcı üzerinden dolaylı olarak yetki devri yapmak arasındaki temel farkları açıklıyoruz.

Hisse İspatı: Staking’in Kökeni

Staking işlemleri, hisse ispatı (PoS; Proof of Stake) blok zinciri ağlarının dinamikleri sayesinde ortaya çıktı. Dolayısıyla, öncelikle bu sistemin nasıl çalıştığını hatırlayarak başlayalım.

Hisse ispatı (PoS; Proof of Stake), günümüzün kripto dünyasında en sık kullanılan konsensüs mekanizmasıdır ve iş ispatı (PoW; Proof of Work) mekanizmasına enerji tasarruflu bir alternatif sunarak, blok zincirlerinin kendilerini kötü niyetli oyunculara karşı korumasını sağlar. Bu süreç nasıl işliyor?

Doğrulayıcılar, Ağı Çalıştırır

Hisse ispatı (Proof of Stake; PoS) ağlarında, doğrulayıcı node’u olarak bilinen oyuncular yeni işlem bloklarını doğrulayarak ve blok zincirine kalıcı olarak ekleyerek blok zincirini aktif tutarlar. Bunun karşılığında, ağdan ödüller kazanırlar.

Ağların Coin Stake Etmek için Doğrulayıcılara İhtiyacı Vardır

Ağa doğrulayıcı olarak katılmak isteyenlerin öncelikle kendi ellerindeki kriptolardan hatırı sayılır bir miktarını ağa stake etmeleri gerekir. Ethereum’dan örnek verecek olursak doğrulayıcıların başlamak için 32 ETH stake etmeleri gerekir ve bu miktar birçok insan için yüksek kalabilir. Blok zincirinin “hisse ispatı (Proof of Stake; PoS)” olarak bilinmesinin sebebi de tam olarak budur; doğrulayıcı node’larının katılabilmesi için öncelikle kendi hisselerini ispatlamaları gerekir.

Kripto Stake Etmek, Projenin Kaderinin Bir Parçası Olmaktır

Bunun neden gerekli olduğunu merak ediyor olabilirsiniz. Cevabı basit: güvenlik. Doğrulayıcı olunurken herhangi bir iş görüşmesi veya kimlik doğrulama prosedürü yapılmaz. Dolayısıyla, bu node’ların ağı herhangi bir şekilde manipüle etmemesini garanti altına almak adına, blok zinciri ağının kendi sistemi olması gerekir. Blok zinciri, doğrulayıcılardan bu tür bir “staking depozitosu” alır ve stake edilen kriptoları, iyi davranışları teşvik etmek ve dürüst olmayan davranışları caydırmak için kullanır.

Doğrulayıcılar Ödüller Kazanır

Doğrulayıcılar tüm çabaları, ayırdıkları işlem gücü ve kaynaklar karşılığında ağdan ödüller kazanır. Ne de olsa ağı katılımcılar için çalışır hâlde tutan onlardır. Dahası, tüm bunları yaparken, stake ettikleri coin’ler kendi nezaretlerinde kalır:

Stake edilen fonlar blok zincirinin akıllı sözleşmesine yatırılır. Yani bu fonlar teminat olarak verilmiş olsa da başka bir şahsa teslim edilmez.

Özetle, hisse ispatı (Proof of Stake; PoS) blok zincirlerinde, blok zincirinin çalışması için çaba sarf eden ve işlem gücü kullanan doğrulayıcı node’ları staking ödülleri kazanır. Basit, değil mi?

Doğrulayıcı Node’u Olmanın Önündeki Engeller

Bunlara ek olarak, herkesin doğrulayıcı node’u olma seçeneği yoktur çünkü katılmak isteyenlerin önüne bazı önemli engeller çıkar.

Teknik Bilgi, Donanım ve Taahhüt

Doğrulayıcı olmak için kayda değer bir minimum yatırımın dışında teknik bilgiye ve sürekli doğrulama yapmaya tahsis edebileceğiniz donanımlara da sahip olmanız gerekir. Yani yapacağınız ilk vakit ve nakit yatırımlarının dışında, node’unuzu işletmek için sürekli olarak bir güç kaynağı çalıştıracağınızı da taahhüt etmeniz gerekir.

Yüksek Ön Maliyet

Bildiğiniz üzere, doğrulayıcı olmak için yüksek miktarda bir staking yatırımıyla başlamanız gerekiyor. Herkesin elinde bu miktarlarda kripto bulunmayabilir. Bu durum da büyük bir kitlenin bu sürece katılmasını ve ödüllerden yararlanmasını önlüyor.

Doğrulayıcı olmanın koşulları bu kadar fazla olunca kendiniz için staking işlemlerine nasıl erişebileceğinizi merak ediyor olabilirsiniz. Neyse ki başka seçenekleriniz de var.

Doğrulayıcı Olmadan Staking: Seçenekleriniz

Doğrulayıcı olmanın finansal ve teknik taraflarıyla uğraşmak istemiyorsanız biraz daha dolaylı olan çeşitli staking seçenekleri mevcut. Bu yöntemlerde coin’lerinizin yetkisini bir doğrulayıcıya devrediyorsunuz (delegating) ve doğrulama işlemini sizin adınıza o yapıyor.

Kriptolarınızın Yetkisini Neden Devretmelisiniz?

Kriptolarınızın yetkisini devrettiğinizde, pasif gelir kazanmanızın önündeki engelleri aşmış oluyorsunuz. Katılmak için herhangi bir ekipman veya büyük bir ilk yatırımınızın olması gerekmiyor. İşin teknik kısmını sizin için başka biri hallediyor.

Gelgelelim bu işlemi yapabileceğiniz birbirinden farklı iki yöntem bulunuyor. Bu yöntemlerden biri non-custodial (emanetsiz), diğeri ise custodial (emanetli). Non-custodial yöntemde staking süresi boyunca coin’leriniz kendi kripto cüzdanınızda kalırken, custodial yöntemde staking süresi boyunca coin’lerinizi üçüncü taraf bir emanetçiye emanet ediyorsunuz. Bu iki yöntem arasındaki farkı anlamanız çok önemlidir; özellikle de self-custody (bireysel kontrol) sizin için önemliyse.

Başlıca farklar arasında, kazanabileceğiniz ödüllerin miktarları ve tüm sürecin şeffaflık seviyesi bulunuyor.

Hangi yöntemin sizin için en uygun olduğuna karar verebilmeniz adına her iki staking seçeneğine de bu çerçeveden bir bakalım.

1. Seçenek: Non-Custodial (Emanetsiz) Staking – Doğrudan Yetki Devri

Bazı blok zinciri ağlarında yetki devrine izin veriliyor. Yetki devri işleminde, ağın yerel coin’lerine sahip olan kullanıcılar, ellerindeki coin’leri bir doğrulayıcı node’una katkı yapmak için kullanabiliyor. Ardından yetki devreden kullanıcı, o node tarafından toplanan ödüllerin belli bir yüzdesini pay olarak alma hakkı kazanıyor.

Bu katılım sayesinde, doğrulayıcı node’unun, ağ tarafından işleri yapmak için seçilme şansı artıyor. Yetki devreden kullanıcı da doğrulayıcı olmanın sorumluluklarını üstlenmek zorunda kalmadan ödüller kazanabiliyor.

Emanet

Doğrulayıcı node’ları üzerinden yapılan staking işlemleri, non-custodial (emanetsiz) niteliktedir; yani coin’leriniz kendi kripto cüzdanınızda kalır. Bu sayede, stake etmiş olduğunuz coin’leri istediğiniz zaman protokolden geri çekebilirsiniz (protokol tarafından belirlenen ve sabit olan ilk bağlama dönemine uyumlu olarak).

Bu yöntemle staking yaparken, fonlarınızın kontrolü özel anahtarlarınız sayesinde tamamen sizde kalır ve varlıklarınızın mülkiyetini bir başkasına emanet etmek zorunda kalmazsınız.

Güven Seviyesi

Gelgelelim, seçeceğiniz doğrulayıcının tüm işlemleri dürüst bir şekilde yapacağına güvenmeniz gerekir çünkü node, kusurlu eylemler sebebiyle ceza yerse sizin ödülleriniz de kesintiye uğrar.

Öte yandan doğrulayıcı hizmetleri genellikle sundukları ödül yüzdesi ve aldıkları ücretler konusunda kullanıcılara son derece şeffaf davranır ve doğrulayıcı node’unun itibarı, önceki faaliyetlerine bağlıdır.

Yani kendi araştırmanızı yapma sorumluluğu hâlâ size ait olsa da varlıklarınızın yetkisini kime devredeceğinizin kararını bilgi dâhilinde verebilmeniz için doğrulayıcı node’ları hakkında şeffaf bilgilere kolayca ulaşabilirsiniz.

Ödüller ve Komisyonlar

Coin’lerinizin yetkisini bir doğrulayıcıya devrederek kazanacağınız ödüllerin miktarı, stake ettiğiniz kripto miktarına bağlıdır. Gelgelelim, node’u çalıştırmanın maliyetleri gibi çeşitli işler karşılığında doğrulayıcıya hizmet ücreti olarak küçük bir komisyon ödemeniz gerekebilir. Hizmet ücretleri, doğrulayıcıya ve protokole bağlı olarak değişim gösterebilir. Ama tüm bunlar en başından itibaren açıkça ifade edilir ve coin’lerinizi bağlamadan önce net getirinin ne olacağını anlamanızı sağlar.

2. Seçenek: Custodial (Emanetli) Staking – Merkezi Borsa veya Sağlayıcı Aracılığıyla

Üçüncü ve daha dolaylı bir staking yöntemi de mevcuttur.

Custodial (emanetli) staking işlemlerinde, merkezi borsa veya staking sağlayıcı gibi emanetçi rolünü üstlenen bir üçüncü taraf, coin’lerinizi sizin adınıza stake eder. Gerçek dünyada bankalar kendi müşterilerinin fonlarını yeniden ipotek ederek banka için nasıl ek gelir sağlıyorsa merkezi kripto borsaları ve staking sağlayıcılar da coin’lerinizi stake etmeyi ve ödüllerden pay vermeyi teklif edebilirler.

Bunu işlemi sunan hizmetler, binlerce kullanıcının varlıklarını bir havuzda birleştirerek yüksek hacimli doğrulayıcı node’ları işletirler. Gelgelelim, bu sistemin sizin için kontrol, güven ve ödüller açısından önemli sonuçlara yol açması mümkündür.

Emanet

Kripto dünyasına ilk adımını yeni atmış olan biri bile borsalar ve sağlayıcılar üzerinden staking yapabilir. Minimum miktar koşulu yoktur ve staking yapmanın teknik taraflarını öğrenmeniz gerekmez. Tüm bunlar, emanetçi ve doğrulayıcı node’u tarafından halledilir.

Ne var ki bunu yaparken coin’lerinizin kontrolünü teslim edersiniz. Custodial (emanetli) staking hizmetleri kullandığınızda, kriptolarınızı bir üçüncü taraf cüzdana fonlamanız gerekir. Unutmayın: Anahtarları sizde değilse coin’ler sizin değildir. Yani coin’lerinizin hangi doğrulayıcı node’una stake edileceğini kontrol edemez ve kabul ettiğiniz süre sona ermeden coin’lerinizi geri çekemezsiniz.

Güven Seviyesi

Custodial staking işlemlerinde güven, önemli bir mevzudur. İlk olarak, kriptolarınızı onların cüzdanına emanet ettiğiniz için custodial platformların güvenliğinden emin olmak zorundasınız.

Dahası, coin’lerinizin yetkisinin hangi doğrulayıcı node’una devredileceği konusunda herhangi bir söz hakkınız bulunmaz. Yine platformun kendisinin, sizin coin’lerinizi ve staking işlemlerini doğru yöneteceğine güvenmeniz gerekir.

Ödüller

Saydığımız üç seçenek arasında en düşük miktarda ödül kazanacağınız seçenek budur. Bununla birlikte bu hizmeti sunan merkezi borsalar ve sağlayıcılar, hizmet karşılığında çeşitli ücretler alırlar ve son tüketicinin elde edeceği net getiri miktarı iyice düşer.

Böyle hizmetlerde, prosedürün basitleşmesi karşılığında bir prim ödemesi yapmak zorunda kalırsınız. Platformun, orijinal staking ödülünden ne kadar büyük bir pay aldığı konusunda hiçbir fikriniz olmaz. Gelgelelim, olumlu tarafına bakacak olursak bu işlem türünde slashing (kesinti) riski yoktur. Bu risk platform tarafından üstlenilir.

Staking Seçenekleri: Özet

Tercih edebileceğiniz staking seçeneklerinin tüm katmanlarını detaylarıyla ele aldığımıza göre temel konulara geri dönebiliriz.

Staking, kripto kullanıcılarının, kenarda duran kriptoları üzerinden pasif gelir kazanabilmelerini sağlar. Nasıl stake edeceğinize bağlı olarak çeşitli kontrol, katılım ve ödül seviyeleriyle yapılabilir.

Yaptığınız şeyin tam olarak nasıl bir yapıda olduğunu ve nelere dikkat edilmesi gerektiğini anladığınız takdirde, staking işlemlerinizi güvenli bir şekilde yapabilirsiniz.

Bilgi güçtür ve bu slogan en çok da alın teriyle kazandığınız kriptolarınızı yönetirken geçerlidir.

Bilgi güçtür