Blok zinciri nedir?

Tekrar hoş geldiniz!

Son makalemizde, Web 3.0 konseptini tanıtmış ve an itibarıyla gerçekleşmekte olan büyük değişimlerden bahsetmiştik. Hatta dijital ve finansal bağımsızlık getiren bu değişimin mimarının blok zinciri olduğunu konuşmuştuk.

Bu makalede ise blok zincirinin kendisine odaklanıp bu teknolojiyi ve çözdüğü sorunları daha iyi anlamanızı sağlayacağız.

Blok Zincirinin Kökeni

2008 yılında tüm dünya finansal sistemimizin çöküşünü dehşetle seyretti. Sistemi idare eden bankaların, regülasyon organlarının ve merkezî kuruluşların yıllar boyunca kötü yönetim sergilemesinin bir sonucuydu. O dönemde milyonlarca insanın hayatı mahvoldu ve insanlar bu sisteme bir daha güvenemez hâle geldiler.

Tüm o panik ve öfkenin ortasında yaşanan küçük ve sessiz bir gelişme zaman içerisinde hepsini gölgede bıraktı… Bitcoin doğdu. Satoshi Nakamoto isimli gizemli bir şahıs tarafından “Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System” (Bitcoin: Eşler Arası Elektronik Nakit Sistemi) isimli bir white paper yayımlandı. Bu, daha önce hiç yapılmamış bir şeyi gerçekleştirmeyi vaat eden bir sistemin tasarımıydı ve otonom bir kamu finansal sistemi yaratacağını iddia ediyordu.

Bu sistem, insanların bankalar ve diğer üçüncü taraf sağlayıcılar gibi aracılara ihtiyaç duymadan, kendi aralarında değer aktarımı yapabilmelerini mümkün kılacaktı. Kısacası, finansal kuruluşların gereksiz hâle gelmesini vaat ediyordu.

Dört ay sonra, 3 Ocak 2009 tarihinde Bitcoin blok zincirinin “Genesis Block”u (Başlangıç Bloku) ortaya çıktı. Blokun verilerine gömülü gizli bir mesaj bulunuyordu: “The Times 03 Ocak 2009 Şansölye bankalar için ikinci kurtarma paketinin eşiğinde”. Aynı gün The Times gazetesinde yayımlanan ve İngiliz hükûmetinin finansal krize tepki vermedeki başarısızlığını konu alan bir makalenin başlığıydı bu.

Mesaj açıktı: Sistem çalışmıyor ama bir alternatifimiz var. İşte, orijinal kripto para “Bitcoin” ve altındaki “Blok Zinciri” teknolojisi böyle doğdu.

Blok zinciri neden önemli?

Tüm bunların neden bu kadar önemli olduğunu merak ediyor olabilirsiniz. Ne de olsa her gün bir sürü dijital işlem yapıyoruz. Ama dijital ortamda para göndermek, e-posta göndermekle aynı şey değildir. Özellikle de dijital para göndermek, itibari parayı dijital ortamda göndermekten tamamen farklıdır.

Bir para biriminin bir değeri olması için arzının sınırlı olması gerekir. Dijital bir işlemin başarılı olması için, işlemin taraflarından birinin gönderilen değeri teslim alması ve aynı tutarın, işlemi gönderen tarafın hesabından düşülmesi gerekir. Eğer bu şekilde gerçekleşmezse çifte harcama sorunu ortaya çıkar. “Çifte harcama” tabirini belki daha önce hiç duymadınız ama tüm finansal sistemimizin ve bankalara olan güvenimizin temelini bu oluşturur.

Gönderilen ve alınan paraların muhasebe defterini bizzat tutma imkânımız olmadığı için finansal kuruluşlarla çalışır ve çifte harcama gibi sorunları çözmeleri için onlara güveniriz. Önceki bölümde de bahsettiğimiz gibi, bu bağımlılığımız yüzünden finansal kuruluşlar aşırı güçlendiler.

Bu merkezî sistemden kurtulmak için, herhangi bir aracı gerekmeden değer aktarımlarımızın takibini doğru bir şekilde yapacak bir yönteme ihtiyacımız vardı. Bugüne kadar bunu yapmayı başaran yegâne teknoloji blok zinciri oldu.

Blok zinciri nedir?

Basitçe anlatmak gerekirse blok zinciri, dağıtılmış bir dijital muhasebe defteridir. Sistem içindeki kullanıcılar arasında gerçekleşen değer hareketlerini dijital olarak takip eder. Blok zinciri teknolojisi, işlem bilgilerini veya verilerini bloklarda saklar ve bu bloklar birbirlerine bağlı bir yapıdadır.

Ayşe ile Mehmet’in blok zinciri ağı üzerinde işlem yaptıklarını ve Ayşe’nin, Mehmet’e 10 Kripto Coin’i göndermek istediğini varsayalım. Ayşe kendi platformu üzerinde fon aktarma işlemini tamamladığında, blok zinciri otonom olarak Ayşe’nin bakiyesinden 10 Kripto Coin’i düşer ve Mehmet’in bakiyesine ekler.

Bu işlem normalde bankanın işidir. Ayşe blok zinciri kullanırsa bu işlemi herhangi bir finansal kuruluşa ihtiyaç duymadan kendi başına gerçekleştirebilir. Dahası, Ayşe ve Mehmet, kendi kişisel bilgilerini paylaşmak zorunda kalmazlar ve aktarımın güvenli bir şekilde tamamlanacağından emin olabilirler.

Blok zinciri nasıl çalışır?

Blok zinciri, iki temel unsur tarafından oluşturulan ve yönetilen bir ağdır. Bu unsurlar node’lar (düğümler) ve madencilerdir. Ağın nasıl çalıştığını anlamak adına, bu unsurlara yakından bakalım ve ağa olan katkılarını öğrenelim.

Node’lar (Düğümler)

Node (düğüm), blok zinciri ağı üzerinde yapılmış tüm işlemlerin bir nüshasına sahip olan bir bilgisayardır. Bir blok zinciri ağı üzerinde binlerce node bulunur. Bilgisayarı ve internet bağlantısı olan herkes bir node işletebilir. Bu node’ların görevi, kolektif olarak yeni işlemlerin hakiki olduğunu doğrulamaktır. Node’lar, yeni işlemleri doğrulamak için bu işlemlerin bilgilerini, halihazırda ellerinde olan bilgilerle karşılaştırırlar.

Yeni bir işlemin blok zincirine eklenebilmesi için, bu node’ların çoğunluğunun, işlem bilgilerinin doğru olduğuna dair konsensüse (fikir biriliği) ulaşmaları gerekir.

• Neden node olunur?

Node’lar, işlem doğrulama sürecine katılarak ağı güvence altına alırlar. İsteyen herkes node çalıştırabilir. Genel olarak node çalıştıran insanlar, blok zincirinin değerini ve ruhunu kişisel olarak benimserler ve bunun bir parçası olmak isterler. Bunu yapmanın finansal herhangi bir karşılığı yoktur ve node çalıştırma maliyetleri çok düşüktür.

Madenciler

Madenciler (veya blok zincirine bağlı olarak doğrulayıcılar) yeni bloklar oluşturur ve bunları mevcut blok zincirine eklerler. Node’ların görevi bilgileri doğrulamak olsa da esas itibarıyla madencilerin işi, tüm gelen işlemleri organize ederek bloklar oluşturmak ve ardından bunları blok zincirine eklemektir.

• Neden madenci olunur?

Node çalıştırmanın esas ödülü inandığınız bir sisteme katkıda bulunuyor olmanın bilincidir ama madencilerin farklı bir motivasyonu vardır. Madenciler, yeni bloklar oluşturup onları ağa eklemenin karşılığında kripto bazında teşvikler alırlar. Yani, madenci olarak çalıştığımızda kripto para bazında ödeme alabiliriz. Kulağa güzel bir fikir gibi geliyor, değil mi?

Konsensüs mekanizmaları

Bununla birlikte, her şey bu kadar basit değil. Blok zincirine eklenecek her yeni blok için, bu işi yapacak (ve ödülü alacak) olan madenci ağın kendisi tarafından seçilir. Her ağın, yeni bloku oluşturacak madenciyi seçmek için kendi sistemi bulunur. Bu, “konsensüs mekanizması” olarak bilinir. Daha sonra bu mekanizmadan bahsedeceğiz.

Özetlemek gerekirse blok zinciri, node’ların ve madencilerin yardımıyla otonom bir şekilde çalışabilen bir güvenli dijital ağdır. Node’lar zincir üzerindeki faaliyetlerin kayıtlarını tutarken, madenciler (veya doğrulayıcılar) yeni işlemler geldikçe zinciri güncellemeleri için teşvik edilir.

Blok zinciri güvenli midir?

“Node’ları, kendi çıkarları için ağın durumuyla ilgili yalan söylemekten alıkoyan şey nedir?” diye düşünebilirsiniz. İşte, blok zincirinin en harika özelliği burada öne çıkar. Gezegenin dört bir yanına dağılmış milyonlarca node vardır ve blok zincirinde her yeni işlemin onaylanması için bu node’ların çoğunluğunun konsensüse ulaşması gerekir.

Merkeziyetsizlik güvenlik demektir

Blok zincirine ait muhasebe defterinin yönetiminin bu kadar dağıtılmış olması sayesinde, tek bir kuruluş tarafından ağın kontrolünün ele geçirilmesi veya sahte bilgilerin doğrulanması imkânsız hâle gelir. Böyle bir eylemde başarılı olmak için ağdaki madencilerin %51’ini koordine edebilmek gerekir. Bu da gezegenin dört bir yanında milyonlarca farklı kullanıcıya tekabül ettiği için inanılmaz zor ve pahalıdır.

Dolayısıyla, blok zincirine ait muhasebe defterinin dağıtılmış bir yapıda olması, aşırı derecede güvenli olmasını sağlar. Tüm işlemlerimizin doğru bir şekilde gerçekleştirilmesini garanti eder.

Blok zincirine hoş geldiniz!

Buraya kadar geldiyseniz sizi tebrik ederiz! Blok zinciri konusunda başlangıç seviyesinden orta seviyeye terfi ettiniz.

İlk adımlarınızı atarken tüm bunların hepsi yeni ve karmaşık gelmiş olabilir. Yeni teknolojiler hakkında bilgi edinmek ve farkındalık kazanmak önemlidir. Hele Web 3.0 dünyasında çok daha önemlidir.

Öyleyse misyonumuzu sürdürelim. Bir sonraki bölümde kripto paralar, kullanım alanları ve çeşitleri hakkında konuşacağız. Görüşmek üzere!