LayerZero Nedir?

Yazan: Gaurav Roy

Merkeziyetsiz dünya büyümeye ve inovasyonlara ilham vermeye devam ederken çeşitli odak noktaları, vizyonlar ve kullanım alanlarına sahip yeni blok zincirleri ortaya çıkmaktadır.

Ancak bu sayısız yeni blok zincirinin geliştirilmesi, her biri kendine has merkeziyetsiz uygulamalara (dApp’ler) ve token’lara sahip izole ekosistemlerin ortaya çıkmasına yol açmaktadır. Bu blok zincirlerinin birlikte çalışamaması, kitlesel verimsizliklere ve genel anlamda likiditenin azalmasına neden olan bölünmüş bir blok zinciri sektörüne yol açmaktadır.

Birçok protokol, bu zorluğun üstesinden gelmeyi denese de çoğunlukla bunların büyük tavizler vermeleri gerekmiştir. Verilen bu tavizler ölçeklenebilirlik veya güvenlik alanında (ya da her ikisinde birden) olabilmektedir. Ayrıca mevcut çözümlerin, kullanıcıların uzun zamandır web2’de keyfini sürdüğü sorunsuz deneyimi sunmaktan çok uzak olduğunu da belirtmek gerekir.

Bu noktada da çığır açan birlikte çalışabilirlik protokolü LayerZero devreye girer. Bu protokol, blok zincirleri arası iletişime yönelik yenilikçi yaklaşımıyla nihayet blok zincirlerinin birlikte çalışabilirlik sorununu çözmeyi hedefler. Bu, blok zincirinin kitlesel olarak benimsenmesi için gerekli olan, tüm zincirlerin birlikte çalışabildiği bir geleceği yaratma çabasıdır.

O hâlde LayerZero tam olarak nedir ve bu sorunu tam olarak nasıl çözüyor? Hadi ayrıntılı bir şekilde inceleyelim!

LayerZero Nedir?

LayerZero, “tüm zincirlerle çalışan“ (omnichain) terimiyle de ifade edilen birleşik bir zincirler arası ortamın geliştirilmesi konseptine dayanır. Özü itibarıyla LayerZero, tüm blok zincirlerinin ekosistemdeki diğer tüm zincirlerle güvenilir bir şekilde iletişim kurabileceği ve veri alışverişi yapabileceği büyük bir mesh ağının taban katmanı olmak istemektedir. Bu vizyon “LayerZero” adıyla ifade edilir ve ister Layer 1 ister Layer 2 olsun, tüm blok zincirleri arasındaki iletişimi sağlayan temel bir katman olma hedefini üstlenmiştir.

LayerZero, tıpkı TCP/IP’nin internetin gelişimini standartlaştırması gibi, tüm zincirler genelinde uygulamaların geliştirilmesini standartlaştırmayı ümit etmektedir.

LayerZero’yu Kim Oluşturmuştur?

LayerZero fikrinin ardındaki kişiler CEO ve kurucu ortak Bryan Pellegrino, CTO ve kurucu ortak Ryan Zarik ve kurucu ortak Caleb Banister’dır. Bu üçlü, ilk olarak 2021’de sayısı hızla artan blok zincirleri arasında temel bir zorluk olan birlikte çalışabilirlik konusunu çözme misyonuyla LayerZero üzerinde çalışmaya başlamıştır.

LayerZero fikri, bu üç kurucu 2020 yılının sonbaharında bir NFT oyunu üzerinde birlikte çalışırken ortaya çıkmıştır. NFT’ler Ethereum tabanlıdır, ama bu üçlü ürünlerinin oynanışına yardımcı olması için o zamanlar yeni piyasaya çıkan Binance Smart Chain’in (BSC) hızından ve uygun maliyetli olmasından yararlanmak istemiştir. Bunun için de NFT’leri Ethereum’dan BSC’ye taşımak üzere bir blok zinciri köprüsü inşa etmeleri gerekmiştir. Bu deneyim sırasında varlıklar için blok zincirleri arasında köprü kurmanın risklerinin farkına varmış ve daha etkili ve güvenli bir şey geliştirmeye karar vermişlerdir.

LayerZero nasıl hizmet görür?

LayerZero’nun en önemli yanlarından biri, blok zincirlerinin pahalı on-chain (zincir içi) hafif node’lar veya güvenli olmayan ara zincirler kullanmadan iletişim kurmalarına olanak vermesidir. LayerZero bunu Ultra Hafif Node’lar, blok zinciri uç noktaları, merkeziyetsiz üçüncü taraf oracle’lar ve relayer’lar ile yapmaktadır. Bu özelliklerin her birinin LayerZero’nun işleyişine nasıl yardımcı olduğuna bakalım.

LayerZero Uç Noktası

Uç noktalar, LayerZero’da blok zincirlerinin mesaj göndermesini, mesajları doğrulamasını ve almasını sağlar. Dolayısıyla da LayerZero protokolü tarafından desteklenen her bir zincir kendi uç noktasını konuşlandırmalıdır.

LayerZero’nun uç noktaları, desteklenen her blok zincirinin birbirine tamamen bağlı bir ağın bir parçası hâline gelmesini sağlar. Bu uç noktalar, bu ağdaki node’lar olarak işlev görür ve her bir node’un diğer tüm node’larla doğrudan bir bağlantısı vardır. Böylece, ağdaki diğer her zincirle doğrudan zincirler arası işlemler yapılması mümkün olur.

Ultra Hafif Node’lar

Ulta Hafif Node’lar (ULN’ler), LayerZero’nun temelini oluşturur ve işlemlerin LayerZero aracılığıyla doğrulanmasında önemli bir rol oynar. Sonuç olarak, tüm LayerZero uç noktaları, genellikle akıllı sözleşmeler aracılığıyla yürütülen ULN’leri çalıştırır. Esas itibarıyla ULN’ler, ilgili tüm işlem verilerini on-chain saklamak zorunda kalmadan zincirler arası işlemleri LayerZero’da doğrulamayı mümkün kılar.

Oracle

Blok zinciri oracle’ları, bir zincirdeki blok başlığını okuyup (ULN’yi kullanarak) başka bir zincire göndermekle sorumludur. Böylece, blok başlığını alan zincir işlemi doğrulayabilir. Oracle’lar, işlemlerin doğrulanması için gereken bilgilerin yarısına katkıda bulunduğundan önemli bir rol oynar.

LayerZero ekibi, resmî oracle’ları olarak Chainlink’i ve Band Protocol’ü kullanır. Süreç şu şekilde işler: A zincirindeki uç nokta bir mesaj aldığında oracle, blok başlığı verilerini toplayıp bilgileri B zincirindeki uç noktaya gönderir. Oracle’dan ve relayer’dan gelen verilerin ve ispatın doğru olduğuna karar verilirse işlem yayınlanır.

Chainlink ve Band protokolleri merkeziyetsizdir, dolayısıyla da saldırganları durduracak sağlam güvenlik önlemleri vardır.

Relayer

Relayer’lar, belirli bir işlemin ispatını okur. Bu doğrulama, zincir içinde gerçekleştirilir ve bunu mesajın teslimatı ve yürütülmesi takip eder.

Özetleyecek olursak, iki zincirdeki uç noktalar arasında bir mesaj gönderildiğinde, oracle blok başlığındaki işlem verilerini alır. Aynı zamanda bağımsız bir relayer da A Zincirindeki işlem ispatını alıp B Zincirine gönderir.

Mesajın geçerliliğinden emin olmak için oracle’ın ve relayer’ın birbirlerinden bağımsız olmaları gerektiğini belirtmek gerekir. İşlemin geçerli kabul edilebilmesi için her iki birim de hemfikir olmalıdır; aksi takdirde, uç nokta mesajı geçersiz sayar ve geri alır.

Kullanıcı uygulamaları (mesaj gönderip almak için protokolü kullanan sözleşmeler), otomatik olarak LayerZero’nun varsayılan relayer’ını ve üçüncü taraf oracle’ları kullanır. Ancak kullanıcılar isterlerse oracle’larını ve relayer’larını yapılandırabilir.

LayerZero Kripto Ekosistemi

2021’de boğa piyasası sırasındaki lansmanından bu yana LayerZero, protokolü aracılığıyla 80 milyondan fazla mesaj göndererek, 50 milyar Amerikan dolarından fazla değerde transfer gerçekleştirerek ve 50’den fazla ağla entegre olarak önemli dönüm noktalarına ulaşmıştır. Ayrıca ekosistemi de DeFi, oyun, kurumsal ve NFT de dâhil olmak üzere çeşitli alanlarda 80’den fazla dApp’i kapsayacak şekilde büyümüştür.

Mevcut Bir LayerZero Coin’i Var mı?

An itibarıyla bir LayerZero coin’i yoktur, ancak LayerZero Labs 2024 yılında bir coin’i piyasaya sürmeye niyetli olduğunu belirtmiştir. Aylarca süren spekülasyonlardan sonra ekip, Aralık 2023’te X’te paylaştığı bir gönderi ile bunu teyit etmiştir. Dahası, duyuru gönderisinde kullanılan ifadeler, birçok token’da normal olarak yapıldığı gibi bu token’ın da bir airdrop ile piyasaya sürüleceğine inanılmasına neden olmuştur.

Stargate

LayerZero’da geliştirilen ilk dApp olan Stargate, tek bir işlemde zincirler arası likidite transferlerinin yapılmasına olanak sağlamak üzere LayerZero’nun genel mesajlaşma işlevini kullanan birleştirilebilir bir varlık köprüsüdür.

Stargate, dikkate değer bir şekilde kullanıcıların aracı token’lara ihtiyaç duymadan yerel token’ların zincirler arası takasını yapmalarına olanak tanır. Örneğin, Stargate’i kullanarak Ethereum’daki USDC‘yi doğrudan BNB Chain’deki USDT ile takas edebilirsiniz. Dahası, mevcut tüm zincirler arasında aynı anda paylaşılan tek bir likidite havuzu bulunur ve işlemin anında kesinleşmesi garantidir.

Yerel yönetişim token’ı STG’ye sahip olanlar bunu stake eder ve iyileştirme tekliflerini oylamak için kullanılabilen VeSTG alır. Bu sırada likidite sağlayıcılar (LP) da LP token’larını farm’layarak STG token’ı ödülleri kazanabilir.

Topluluk odaklı DeFi projesi Ethereum, Arbitrum, Optimism, Polygon, Avalanche, Fantom ve BNB Chain de dâhil olmak üzere birçok önemli blok zincirini destekler.

Blok Zinciri Köprüleri

LayerZero şimdiden Aptos Bridge, BTC.B ve Testnet gibi projelerle farklı blok zinciri ağları arasında köprü kurmak için kullanılmaktadır. Dolayısıyla da hâlihazırda kullanımda olan birkaç blok zinciri köprüsüne sahiptir.

2022’nin sonlarında piyasaya sürülen Aptos Bridge, kullanıcıların Aptos ağı ile Ethereum, Optimism, Arbitrum, Avalanche, Polygon ve BSC gibi diğer ağlar arasında varlıklar için köprü kurmalarına olanak tanır. Kullanıcıların köprüyü kullanarak USDC, USDT ve WETH gibi varlıkları başarıyla transfer edebilmesi için biri Aptos uyumlu, biri de Aptos dışı olmak üzere iki cüzdanının olması gerekir.

Avalanche tarafından oluşturulan BTC.B, ağı temel Bitcoin blok zincirine bağlar. Bitcoin’in Avalanche Network‘teki sarılı versiyonudur ve Bitcoin’in LayerZero tarafından desteklenen tüm ağlara sorunsuz bir şekilde entegre olmasını sağlar.

Bir de LayerZero’nun başarmayı hedeflediklerine bir genel bakış sunan LayerZero Testnet köprüsü vardır. Bu köprü, varlıkları tüm ağlar arasında taşıyabilir ve doğrudan zincirler arası takas yapabilir. Örneğin ETH-Goerli testnet köprüsü, varlıkların Goerli testnet (Ethereum için bir test ağı) ile Ethereum mainnet arasında transfer edilmesine olanak sağlar. LayerZero, doğrudan iletişim sağlaması ve yeni zincirlerin oluşturulmasını gerektirmemesi sonucunda esnek ve güvenli bir seçenek sunar.

LayerZero’nun Avantajları

LayerZero blok zincirine ve nasıl hizmet gördüğüne baktıktan sonra şimdi de geleneksel blok zinciri mimarilerine kıyasla sunduğu avantajlara bir bakalım.

Zincirler Arası Uygulamalar ve Hizmetler Geliştirme

LayerZero’nun desteklediği tüm zincirlerde diğer zincirlerle iletişim kurmak için bir uç nokta bulunduğundan LayerZero, geliştiricilerin zincirler arası uygulamalar geliştirmelerini kolaylaştırır. Bu da geliştiricilerin dApp’ler geliştirirken belirli zincirlerin avantajlarını seçebilmelerine imkân tanır.

Güven Gerektirmeme

LayerZero, diğer birlikte çalışabilirlik çözümleri gibi merkezî aracılar kullanmak yerine merkeziyetsiz oracle’ları ve merkeziyetsiz ağları kullanarak tüm aracıları ortadan kaldırır. Protokol bu şekilde blok zincirinin temel ilkelerini korur.

Ölçeklenebilirlik

Farklı blok zincirleri için bir bağlantı noktası olan LayerZero, birlikte çalışabilirliği zincirler arası işlemler oluşturmaya yönelik diğer bazı yöntemlerden daha kolay, hızlı ve ucuz bir hâle getirir. LayerZero uç noktalarının oluşturduğu ağ, ayrıca büyük ölçekli uygulamalar için bir fırsatın da önünü açar.

Dahası, esnek mimarisi sayesinde zincirler arası işlemlerin desteklenmesi için ek bir altyapı gerekmez. Farklı blok zinciri ağlarının ihtiyaçlarına kolayca uyarlanabilir ve bu da onu oldukça ölçeklenebilir kılar.

LayerZero’nun Dezavantajları

Diğer birlikte çalışabilirlik çözümleriyle kıyaslandığında esneklik ve verimlilik açısından birçok avantajı olmakla birlikte LayerZero’nun da bazı sorunları vardır. LayerZero’nun karşı karşıya olduğu bazı zorluklar şunlardır:

LayerZero Yenidir ve Kapsamlı Testlere Tabi Tutulmamıştır

Her ne kadar kripto yeni bir teknoloji olsa da Bitcoin’in ortaya çıkışından bu yana on beş ve Ethereum öncülüğündeki akıllı sözleşmelerin ortaya çıkışından bu yana ise neredeyse on yıl geçmiştir. Buna karşılık LayerZero sadece iki yıldır piyasada bulunan ve hâlen geliştirme aşamasında olan bir platformdur. Dolayısıyla birlikte çalışabilirlik çözümü hâlâ görece yeni olup henüz geniş bir kitle tarafından benimsenmemiştir. Topluluk desteği açısından da birtakım eski rakipleriyle karşılaştırıldığında katetmesi gereken epey yol vardır.

Geniş çaplı kabul görme engelinin üstesinden gelme ihtiyacının yanı sıra test edilmemiş ağlarda yüksek düzeyde yazılım hatası ve güvenlik açığı riski bulunur. Bununla birlikte, LayerZero’nun altyapı tasarımı ve Chainlink gibi güvenilir üçüncü taraf hizmetlerini kullanması, protokolün önemli bileşenlerine belirli bir düzeyde test edilmişlik güvenilirliği sağlamaktadır.

Rekabet

LayerZero, birlikte çalışabilirlik alanındaki ilk proje değildir, zira birçok çözüm yıllardır bu alanda çalışmaktadır.

Bu alandaki başlıca isimler arasında paylaşılan güvenliğin koruması altında birlikte çalışmaları için ağları destekleyen köklü bir proje olan Polkadot yer alır.

Buna ek olarak, Tendermint ve Inter-Blockchain Communication (IBC) protokolünden yararlanan Cosmos da vardır. IBC blok zincirleri; özel, güvenli, ölçeklenebilir ve birlikte çalışabilir blok zinciri uygulamalarının hızlı bir şekilde geliştirilmesi için geliştiricileri desteklemeyi hedefler. Cosmos SDK’i IBC ekosisteminin bir parçası olmak için kullanan zincirlerin güzel bir örneği de THORChain‘dir. Bu katman 1 blok zinciri bir merkeziyetsiz borsa (DEX) işlevi görerek kullanıcıların ETH ve BTC gibi yerel token’ları birden çok blok zinciri arasında takas etmesine olanak tanır.

Bu projeler çok daha önceden beri piyasada yer aldığından LayerZero’nun ilgi çekmesi zor olabilir.

LayerZero Kripto Ağının Geleceği

Kripto piyasası olgunlaştıkça blok zinciri teknolojisinin potansiyeline ulaşabilmesi için birleşik bir zincirler arası geliştirme ortamı gereklidir. Dolayısıyla, birlikte çalışabilirlik önemli bir odak noktası olup verimliliği artırır, kullanıcı için sürtünme maliyetini azaltır ve güçlü uygulamaların oluşturulmasına olanak tanır. Neticede birçok blok zinciri ağının avantajlarından aynı anda yararlanmayı kim istemez ki?

Bu erken aşamada birlikte çalışabilirlik yarışını kimin kazanacağını söylemek zordur. Ancak LayerZero, sürekli geliştirme yaparak ve topluluğunu büyüterek teknolojisini ilerletmeye devam etmektedir.

Blok zincirindeki birlikte çalışabilirlik sorununu ilk hangi protokol çözecek olursa olsun, Web3’ü keşfetmek için beklemenize gerek yoktur. Ledger donanım cüzdanı cihazları, 1.800’den fazla token’ı destekler ve bunların hepsini Ledger Live‘da kolayca görüntüleyebilir ve etkileşime geçebilirsiniz.

Daha neyi bekliyorsunuz? Gücü elinize alın. Sürekli genişleyen blok zinciri ekosistemini kolayca ve içiniz rahat bir şekilde keşfedebilmek için Ledger Live ekosistemine girin.